ÜZERLİK

Diğer İsimleri : Nazarotu, Peganum African rue, Peganum

Botanik Bilgi : Sedefotugiiler familyasından; 30-70 cm yükseklikte, tüysüz, parçalı yapraklı, sarımsı beyaz çiçekli ve acımsı keskin kokulu bir bitkidir. Keskin kokuyu veren yağ bezleri yaprakların dallarla birleştiği yerde bulunur. Haziran ayında çiçek açan üzerlik daha sonra tohuma durur. Nohut büyüklüğündeki meyveleri yeşilden sarıya dönüşür. Sonbahara doğru olgunlaşan kapsüllerin her birinde 2-3 mm uzunlukta, üçgen piramit biçiminde, kahverengi-siyah renkte 21-22 tohum bulunur. “Peganum harmana” denilen türü Orta Anadolu’da bulunur.

Yetiştirildiği Yerler : Afrika, Asya ve Amerika’nın sıcak bölgelerinde yetişir. Yurdumuzda ise Orta Anadolu’da yetişir.

Bilinen Bileşimi : Tohumlarının terkibinde; harmalin, harmin, harmslol, peganin adlı glikozitler ve kırmızı boya maddesi vardır.

Faydaları

Sinir sistemini uyarır.

Balgam söktürür.

Mide ve kulunç ağrılarında faydalıdır.

Sulu egzamada şikayetleri giderir.

Halk Arasında Kullanımı : Eski Mısırlıların da nazara karşı bu bitkiyi kullandıkları, tütsü yaptıkları ve Kuzey Afrika ülkelerinde bu geleneğin hâlâ sürdüğü bilinmektedir. Mısır’daki aktarlarda üzerlik tohumu yağı afrodizyak ve kara büyüye karşı kullanılmak üzere satılır. Fas’ta da tohumlar tıbbi ve büyüsel etkinliklerde kullanılır. İran’da Zend-Avesta dininde soma adıyla geçen ve Şaman rahiplerince törenlerde kullanılan bitkinin üzerlik olduğuna ilişkin çeşitli görüşler ileri sürülmektedir. Günümüzde Anadolu’da da aynı inanış sürdürülmekte ve nazara karşı üzerlik tohumu  yakılarak kullanılmaktadır.